Ομιλία του Michel Odent στο συνέδριο του Midwifery Today

Λονδίνο, Νοέμβριος 1997

Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Michel Odent έχει ιδρύσει μια τράπεζα πληροφοριών σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των περιγεννητικών γεγονότων. Η τράπεζα αυτή ασχολείται με την περίοδο της ζωής που περιλαμβάνει την εμβρυϊκή ζωή, τα γεγονότα γύρω από τον τοκετό και το έτος που ακολουθεί τον τοκετό.

Odent: Την δεκαετία του 90 παρατηρήθηκε μια έκρηξη στον αριθμό των μελετών σχετικά με τα γεγονότα της εμβρυϊκής ζωής και τι συμβαίνει στο άτομο πολύ αργότερα. Είναι όμως δύσκολο να τις εντοπίσεις αυτές τις εργασίες, πρέπει να ψάξεις στα περιοδικά και τις εκδόσεις διαφόρων ιατρικών ειδικοτήτων αλλά αυτό σήμερα διευκολύνεται με την χρήση των κομπιούτερ.

 Σας αναφέρω μια σειρά τέτοιων εργασιών για να καταλάβετε τι εννοώ: το 1992 στο British Journal of Obstetrics and Gynecology δημοσιεύθηκε μια μελέτη από τη Δανία όπου βρέθηκε ότι γυναίκες που είχαν αυξημένο ποσοστό αποβολών, είχαν μικρό βάρος όταν γεννήθηκαν, σε σχέση με την ηλικία κύησης. Μια ολλανδική μελέτη του 1996 ασχολήθηκε με την παχυσαρκία: Κατά τον χειμώνα του 1944-1945 ο λιμός ήταν φοβερός. Τι έγινε στα άτομα εκείνα που ήταν στη μήτρα τότε. Στην ενήλικη ζωή ήταν παχύσαρκοι.

Στο Sheffield και άλλες βρετανικές πόλεις που είχαν καλά περιγεννητικά αρχεία από τις αρχές του αιώνα εντόπισαν αρκετά άτομα και βρήκαν ότι η μικρή κοιλιακή περίμετρος με τη γέννηση, σε σύγκριση με το βάρος γέννησης είναι παράγοντας κινδύνου για υψηλή χοληστερόλη στην ενήλικη ζωή, μεγάλος πλακούντας σε σχέση με το βάρος γέννησης είναι παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο πολύ αργότερα. Συνδέθηκε επίσης εμφάνιση τερηδόνας σε νεαρή ηλικία με παράγοντες που δημιούργησαν ιδιαίτερο άγχος στη μητέρα κατά την εγκυμοσύνη της. Σχετικά με τον καταρράκτη: όσων ατόμων η σύλληψη, στη Μ. Βρετανία, έγινε τον χειμώνα ή στην αρχή της άνοιξης, οι πιθανότητες να πάσχουν από καταρράκτη αργότερα, ήταν μεγαλύτερες. Το ίδιο βρέθηκε να ισχύει για άτομα που η σύλληψή τους πραγματοποιήθηκε κατά την εποχή ξηρασίας στη Ν.Α. Ασία. Αυτές είναι οι εποχές που η ποικιλία στις τροφές είναι περιορισμένη.

Ήδη από χρόνια γνωρίζουμε ότι η ανάπτυξη του εμβρύου επηρεάζεται από το κάπνισμα, το αλκοόλ, τα χλαμύδια, τις ουρολοιμώξεις. Παρακολουθώντας τις καινούργιες εργασίες βλέπουμε να εμφανίζονται καινούργιοι παράγοντες κινδύνου ή κάποιοι άλλοι να γίνονται περισσότερο κατανοητοί. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι υπέρηχοι.

Στις 3-10-1993 στο Lancet δημοσιεύτηκε μια τυχαιοποιημένη μελέτη από την Αυστραλία. Μελετήθηκαν χιλιάδες εγκυμοσύνες. Στη μια ομάδα είχε γίνει μόνο μια έκθεση σε υπερήχους, στη δε δεύτερη 6 εκθέσεις. Τα νεογνά της δεύτερης ομάδας είχαν βάρος γέννησης μικρότερο κατά μέσο όρο. Ο ερευνητής έστειλε αργότερα ένα γράμμα στο Lancet δηλώνοντας ότι με τη συμπλήρωση της ηλικίας του ενός έτους, η διαφορά αυτή είχε εξαλειφθεί. Οι μαιευτήρες θα πουν «η διαφορά ήταν μικρή». Εμείς γνωρίζουμε όμως ότι τέτοιες διαφορές σ’ αυτή την ηλικία μπορεί να έχουν τεράστια σημασία.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει η επίδραση της συναισθηματικής κατάστασης της εγκύου, στην ανάπτυξη του εμβρύου. Οι μαιευτήρες λένε: «ενδιαφέρον θέμα, αλλά δεν μας αφορά άμεσα». Λάθος, γιατί οι προγεννητικές επισκέψεις επηρεάζουν σε τεράστιο βαθμό την συναισθηματική κατάσταση της εγκύου. Ένας όρος, μια λέξη, μπορούν να δημιουργήσουν τρομακτική αναστάτωση, πχ. ο όρος διαβήτης της κύησης. Μια γυναίκα που θα το ακούσει αυτό θα νομίσει ότι είναι διαβητική, ότι πάσχει από σοβαρή χρόνια ασθένεια. Τι είναι ο διαβήτης της κύησης; Στην πραγματικότητα είναι μια παροδική διαφοροποίηση του μεταβολισμού των υδατανθράκων, ο πλακούντας δηλαδή ζητάει από τον οργανισμό της μητέρας να μεταβάλλει τον μεταβολισμό των υδατανθράκων προς όφελος του εμβρύου. Αυτός εξάλλου είναι ο ρόλος του πλακούντα, να αλλάξει τον μεταβολισμό της μητέρας υπέρ του μωρού. Πως αντιμετωπίζεις αυτόν τον αλλοιωμένο μεταβολισμό; λες στη γυναίκα να τρώει σύμπλοκα σάκχαρα, όπως φρούτα, άλευρα, ζυμαρικά, να αποφεύγει τα απλά όπως άσπρη ζάχαρη, και να ασκείται περισσότερο. Συμβουλές εξάλλου που χρειάζονται όλες οι έγκυες, δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσεις τον όρο «διαβήτης».

Θα αναφερθώ τώρα σε καταστάσεις που τις κατατάσσω κάτω από τον κοινό όρο «διαταραγμένη ικανότητα αγάπης». Η περίπτωση χρήσης ναρκωτικών ουσιών και η αυτοκτονία, χαρακτηρίζονται από ελλειπή αγάπη για τον εαυτό, η εγκληματικότητα από έλλειψη αγάπης προς τους άλλους, και ο αυτισμός σχετίζεται με διαταραχή στην ικανότητα να αγαπάει κανείς, είναι γνωστό ότι τα αυτιστικά παιδιά δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τους άλλους.

Η πρώτη είναι η περίπτωση τοξικομανίας. Έχει ερευνηθεί ιδιαίτερα στη Σουηδία από τον Bertil Jacobson και την Caren Nyberg. Η σπουδαιότερη από τις εργασίες τους έχει δημοσιευθεί στο British Medical Joumal, στις 10 -11-1990. Ήταν μια σοβαρή εργασία 200 τοξικομανών, υπήρχε και ομάδα ελέγχου μη τοξικομανών, αδελφών όμως τοξικομανών. Ήταν μια πολύ καλή ομάδα ελέγχου διότι έτσι παραμερίζονταν κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, μορφωτικό επίπεδο κτλ. Βρήκαν λοιπόν ότι αν η μητέρα είχε χρησιμοποιήσει ορισμένα φάρμακα κατά τον τοκετό, και σ’ αυτή την μελέτη διερευνούσαν τα οπιοειδή, φάρμακα σαν την πεθιδίνη δηλαδή, το παιδί αυτό, από στατιστική άποψη ομιλώντας, είχε περισσότερες πιθανότητες να γίνει τοξικομανής. Σε μια άλλη εργασία οι ίδιοι προσπάθησαν να δουν αν ο χώρος διαμονής των εφήβων σχετιζόταν με την λήψη ναρκωτικών, με τη σκέψη ότι έφηβοι που συγκατοικούν, κολλούν ο ένας απ’ τον άλλον την συνήθεια των ναρκωτικών, κάτι σαν επιδημία. Και σ’ αυτή την εργασία, ο χώρος διαμονής δεν έπαιζε κανένα ρόλο, ενώ το τι συνέβη στη γέννησή τους είχε επιδράσει.

Υπάρχει μια σειρά ανάλογων εργασιών που καταλήγουν ότι τα περιγεννητικά γεγονότα είναι πολύ σοβαρά, όσον αφορά την πιθανότητα να γίνει το παιδί τοξικομανής.
Ακολουθεί η αυτοκτονία εφήβων. Είναι μια μυστήρια υπόθεση, τη λέω μυστήρια, γιατί είναι κάτι σχεδόν άγνωστο σε άλλες κουλτούρες. Στη Γαλλία σήμερα αποτελεί την 2η αιτία θανάτου των νέων μεταξύ 15-24 χρόνων μετά τα τροχαία, στη δε Αμερική την 3η μετά τα τροχαία και δολοφονίες.

Ο Lee Salk ένας ψυχίατρος από την Νέα Υόρκη δημοσίευσε μια μελέτη στο Lancet to 1985 με τελικό συμπέρασμα ότι ο βασικός παράγοντας κινδύνου της αυτοκτονίας σε εφηβική ηλικία ήταν η ανάνηψη κατά τον τοκετό και ιδιαίτερα όταν η αναπνευστική δυσχέρεια διήρκεσε πάνω από ώρα.
Μυστήρια κατάσταση επίσης είναι η σοβαρή εγκληματικότητα των εφήβων: Μελετήθηκε διεξοδικά από τον Adrian Raine καθηγητή στο Los Angeles, που πραγματοποιήθηκε όμως στην Κοπεγχάγη.
Παρακολούθησαν 60.000 άτομα που γεννήθηκαν στο ίδιο νοσοκομείο, ξεχώρισαν εκείνους που εμφάνισαν σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά στα 18 τους χρόνια και βρήκαν ότι ο βασικός παράγοντας κινδύνου ήταν οι επιπλοκές κατά τον τοκετό συν αποχωρισμός από την μητέρα. Ο αποχωρισμός από την μητέρα, από μόνος του δεν ήταν παράγοντας κινδύνου εφόσον δεν υπήρχαν επιπλοκές.

Η τελευταία κατάσταση διαταραγμένης ικανότητας αγάπης, είναι ο αυτισμός. Η ψυχίατρος κα Hattori από το Kumamoto της Ιαπωνίας, δημοσίευσε την 1 – 6 -1991 την έρευνά της στο Lancet: «ο κίνδυνος αυτισμού σε σχέση με το νοσοκομείο που πραγματοποιήθηκε ο τοκετός». Όντως βρέθηκε να υπάρχει σχέση. Όμως τι το ιδιαίτερο είχαν αυτά τα νοσοκομεία; Συνήθιζαν να κάνουν πρόκληση τοκετού μια εβδομάδα πριν την πιθανή ημερομηνία και κατά τον τοκετό χρησιμοποιούσαν ένα μείγμα καταπραϋντικών Valium-Pethidin κτλ.

Ένας άλλος ερευνητής, που πήρε βραβείο Nobel το 1973 ο Ν. Tinbergen, προς το τέλος της ζωής του ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για τον αυτισμό και κατέγραψε μια σειρά παραγόντων που θεωρούσε ότι αυξάνουν τις πιθανότητες να γίνει ένα άτομο αυτιστικό (autisto-genic factors). Η εργασία του αυτή δεν έχει στατιστική αξία γιατί δεν δούλευε σαν επιδημιολόγος, να δημιουργήσει δηλαδή μια ομάδα ελέγχου, αλλά είναι το αποτέλεσμα παρατηρήσεων πάρα πολλών περιπτώσεων στην Ευρώπη, στην Αμερική, σ’ όλο τον κόσμο, για πολλά χρόνια. Οι κυριότεροι λοιπόν παράγοντες ήταν περιγεννητικοί και σ’ αυτούς περιλαμβανόταν: η αναισθησία κατά τον τοκετό, η πρόκληση τοκετού, βαθειά εμβρυουλκία. Ο Ν. Tinbergen το 1982 ζήτησε να συζητήσει μαζί μου, μετά μια ομιλία μου γιατί άκουσε να αναφέρομαι στη βλεμματική επαφή μητέρας-παιδιού αμέσως μετά τον τοκετό. Γνωρίζετε ότι αμέσως μετά την γέννηση του παιδιού αν η μητέρα νοιώθει ελεύθερη, αυθόρμητα θα επιδιώξει να κοιτάξει στα μάτια το παιδί της. Ένα δε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των αυτιστικών παιδιών είναι ότι δεν μπορούν να σε κοιτάξουν στα μάτια, ούτε και την μητέρα τους.

Να διευκρινίσουμε ότι πάντα μιλάμε για παράγοντες κινδύνου, δεν χρησιμοποιούμε την έννοια της αιτίας και αποτελέσματος. Βλέπουμε λοιπόν ότι υπάρχουν εμφανείς δεσμοί της περιγεννητικής περιόδου με διαταραχές της ικανότητας να αγαπάμε. Ξέρετε ότι μέχρι πρόσφατα η αγάπη ήταν θέμα των καλλιτεχνών, φιλοσόφων, πνευματικών δασκάλων, ξαφνικά γίνεται θέμα των επιστημόνων.

Άρχισε με ανθρώπους σαν τον Tinbergen που ήδη αναφέραμε, τον συνεργάτη του Conrad Lorenz και άλλους οι οποίοι μελέτησαν το πώς δημιουργούνται δεσμοί στα θηλαστικά. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι αμέσως μετά τον τοκετό υπάρχει μια μικρή χρονική περίοδος που είναι πολύ σημαντική. Μια μικρή χρονική περίοδος που δεν θα επαναληφθεί πάλι και που την ονομάζουν «κρίσιμη περίοδο».

Ο Terquol και Rosenblat στο δικό τους πείραμα με ποντίκια, πήραν αίμα από μια μητέρα που γεννούσε και το αίμα το χορήγησαν σε παρθένα ποντίκια. Αυτή η ένεση τα έκανε να συμπεριφέρονται σαν μητέρες, προκάλεσε μητρική συμπεριφορά, και είπαν «θα πρέπει να οφείλεται σε κάποιες ορμόνες, κάποιες ορμόνες αγάπης». Μετά έγιναν πλήθος εργασιών για να διευκρινισθεί η επίδραση διαφόρων ορμονών στη συμπεριφορά και ιδιαίτερα των ορμονών που σχετίζονται με τον τοκετό.

Μια ορμόνη που έχει ιδιαίτερα μελετηθεί και είναι η ορμόνη-κλειδί όταν μιλάμε για αγάπη, είναι η ωκυτοκίνη. Το 1992 η Ακαδημία των επιστημών της Νέας Υόρκης εξέδωσε ένα τεράστιο βιβλίο που περιλάμβανε όλες τις εργασίες που έχουν γίνει για τον καθορισμό του ρόλου της ωκυτοκίνης στη συμπεριφορά. ‘Όταν μιλάμε για αυτήν στους επαγγελματίες που σχετίζονται με τον τοκετό, τι γνωρίζουν; Γνωρίζουν ότι εκκρίνεται από το υποθάλαμο, γνωρίζουν ότι μετά αποθηκεύεται στον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης, ότι εκλύεται από κει και ότι κατά καιρούς παρατηρούνται αιχμές έκκρισης, και για την δράση της γνωρίζουν ότι συστέλλει τους μυς της μήτρας για την γέννηση του παιδιού, ότι είναι απαραίτητη ορμόνη για την αποβολή του πλακούντα, ότι βοηθά την έκθλιψη του γάλακτος απ’ τον μαστό, γνωρίζουν τις περιφερικές δράσεις της ωκυτοκίνης, ότι δηλαδή συστέλλει τις λείες μυικές ίνες. Δεν είναι όμως ενήμεροι του τεράστιου όγκου έρευνας που έχει γίνει και γίνεται όσον αφορά τον ρόλο της ορμόνης αυτής στη συμπεριφορά. Εν περιλήψει θα μπορούσα να πω ότι είναι η ορμόνη του αλτρουισμού, της κοινωνικότητας. ‘Όποια μορφή αγάπης και αν σκεφθείς, η ωκυτοκίνη παίζει κάποιο ρόλο. Κατά την σεξουαλική επαφή, και οι δύο σύντροφοι εκλύουν πολύ υψηλά επίπεδα ωκυτοκίνης, έχει ακόμα αποδειχθεί ότι όταν γευματίζεις μαζί με ένα άλλο άτομο, τα επίπεδα ωκυτοκίνης σου ανεβαίνουν, με άλλα λόγια, τρώγοντας μαζί με άλλους δεν ικανοποιείς απλά την πείνα σου, είναι ένας τρόπος να δημιουργήσεις δεσμούς, με τους συντρόφους του γεύματος. Φαίνεται δε ότι μια από τις υψηλότερες αιχμές έκκρισης της ωκυτοκίνης πραγματοποιείται αμέσως μετά τον τοκετό, όταν η μητέρα κοιτάζει το μωρό της. Αυτό ιδιαίτερα μελετήθηκε στη Σουηδία.

Υπήρξαν άνθρωποι που αναρωτήθηκαν τι θα γίνει αν διαταράξεις την ορμονική ισορροπία ενός θηλαστικού που βρίσκεται σε τοκετό. Πώς θα εξελιχθεί η συμπεριφορά του; Το πρώτο τέτοιο πείραμα έγινε πριν πολλά χρόνια στη Ν. Αφρική από τον Eugene Mares. Ο άνθρωπος αυτός είναι γνωστός σαν ποιητής αλλά ήταν και γιατρός και δικηγόρος και πολλά άλλα. Τον ενδιέφερε η σχέση πόνου και μητρικής αγάπης. Το πείραμά του έγινε σε 60 άγρια ελάφια την ώρα που γεννούσαν, τους έδωσε λίγο αιθέρα και χλωροφόρμιο και το αποτέλεσμα ήταν ότι τα ελάφια αγνόησαν τα μικρά τους.
Το 1987 έγινε ένα άλλο πείραμα από τον Cribol. Αυτός έκανε επισκληρίδιο σε προβατίνες που γεvvoύσαν. Το αποτέλεσμα: δεν φρόντιζαν τα μικρά τους. Τα αποτελέσματα είναι απλά με τα ζώα γιατί δεν έχουν πολιτισμό, δεν έχουν γλώσσα, η συμπεριφορά τους είναι και μόνο κάτω από την επίδραση των ορμονών. Μια επισκληρίδιος αναισθησία διατάραξε την ορμονική τους ισορροπία και έχασαν την μητρική τους συμπεριφορά. Βλέπετε λοιπόν ότι η ικανότητα για αγάπη φαίνεται να επηρεάζεται σημαντικά από την περιγεννητική εμπειρία.

Είναι πολύ σοβαρό λοιπόν το να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε την φυσιολογία του τοκετού όσο το δυνατόν καλύτερα, για να την διαταράσσουμε, όσο το δυνατόν λιγότερο. Μέχρι σήμερα υπήρχαν αρκετοί άνθρωποι που διαισθάνονταν την σημασία της φυσικής πορείας του τοκετού αλλά δεν είχαν λογικά επιχειρήματα να υποστηρίξουν τη στάση τους. Σήμερα αυτά υπάρχουν και μπορούμε να απαντήσουμε (αυτούς που λένε «γιατί να ρισκάρεις οτιδήποτε κατά την γέννηση του μωρού σου, είναι τόσο απλό, τόσο ασφαλές σήμερα να κάνεις καισαρική κι αν όχι καισαρική, γιατί να μην κάνεις μια αναισθησία, εσύ θα βλέπεις τηλεόραση, και όλα τα άλλα θα τα κάνουμε εμείς για σένα».

Ας μπούμε λοιπόν στο θέμα της φυσιολογίας του τοκετού. Εμπλέκονται διάφορες ορμόνες (ωκυτοκίνη, ενδορφίνες, προλακτίνη, κλπ.). Τα ονόματά τους δεν έχουν σημασία, το σημαντικό είναι, να θυμόμαστε που παράγονται αυτές οι ορμόνες. Ποιος είναι ο βασικός αδένας που λειτουργεί κατά τον τοκετό μιας γυναίκας; Ο βασικός αδένας είναι ο εγκέφαλος. Παλαιότερα ξεχωρίζαμε το νευρικό σύστημα από’ ενδοκρινολογικό. Σήμερα όμως αναφερόμαστε και στον εγκέφαλο σαν αδένα που εκκρίνει ορμόνες, ωστόσο δεν είναι όλος ο εγκέφαλος που δουλεύει εκκρίνοντας ορμόνες, μόνο τα αρχαϊκά τμήματά του όπως υποθάλαμος, η υπόφυση εκκρίνουν. Όταν έχουμε την αίσθηση της αναστολής, σημαίνει ότι λειτουργεί ο νέος εγκέφαλος, το τμήμα εκεί, που σχετίζεται με την διανοητικότητα, ο νεοφλοιός. Υπάρχει ένα φαινόμενο γνωστό στις μαίες και στις γυναίκες που γεννούν χωρίς φαρμακευτική αγωγή, ότι δηλαδή όταν ο τοκετός εξελίσσεται με φυσιολογικούς ρυθμούς, φτάνει μια στιγμή που η γυναίκα νοιώθει σαν να είναι σε άλλο πλανήτη, σε άλλο κόσμο. Ουσιαστικά βρίσκεται σε ένα, άλλο επίπεδο συνείδησης. Η γυναίκα είναι αδιάφορη στο ότι συμβαίνει γύρω της, σε επιστημονική γλώσσα αυτό σημαίνει ότι περιορίζει την δραστηριότητα του νεοφλοιού της. Ξεχνάει ότι είχε διαβάσει, ότι είχε διδαχθεί, ότι είχε προγραμματίσει. Όταν λοιπόν μια γυναίκα γεννάει, το αρχαϊκό βαθύ τμήμα του εγκεφάλου της δουλεύει σκληρά απελευθερώνοντας ορμόνες ενώ ο νεοφλοιός σιγάζει. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι οποιοσδήποτε ερεθισμός του νεοφλοιού παρεμποδίζει την διαδικασία του τοκετού. Με ποιους τρόπους ενεργοποιείται ο νεοφλοιός;

Με την ομιλία, όταν επικοινωνούμε με την ομιλία, η επεξεργασία του λόγου απαιτεί την δραστηριοποίηση του νεοφλοιού. Ας σκεφθούμε πχ. μια γυναίκα σε προχωρημένο τοκετό, είναι στα τέσσερα, σε μια σκοτεινή γωνία, στον κόσμο της, σ’ έναν άλλο πλανήτη και κάποιος έρχεται και την ρωτάει: «ποια είναι η διεύθυνσή σας». Συχνά συμβαίνει αυτό με τους αναισθησιολόγους, ρωτάνε: «πότε είχατε το τελευταίο σας γεύμα» και άλλες πολύ συγκεκριμένες ερωτήσεις, και μ’ αυτό τον τρόπο, χωρίς να το καταλαβαίνουν κάνουν μεγάλο κακό στην πορεία του τοκετού. Ένας άλλος τρόπος για να ενεργοποιηθεί ο νεοφλοιός είναι το ζωηρό φως. Όσοι ασχολούνται με τα εγκεφαλογραφήματα γνωρίζουν ότι ένας τρόπος να ενεργοποιήσουν τον νεοφλοιό είναι να ανάψουν φως και ο ασθενής να κρατήσει τα μάτια του ανοικτά. Ο χαμηλός φωτισμός δεν έχει τέτοια ενέργεια. Άλλος τρόπος να ενεργοποιήσουμε τον νεοφλοιό ενός ατόμου είναι να καθόμαστε να παρατηρούμε το άτομα αυτό. Αυτό το θέμα μελετήθηκε από ένα Γάλλο γιατρό από την Grenoble ονόματι Deveau, δημοσιεύθηκε το 1974. Έβαζε έναν παρατηρητή 2-5 μέτρα από το σώμα του ασθενή και κατέγραφε τις αντιδράσεις. Από πρακτική άποψη αυτό σημαίνει ότι οι γυναίκες έχουν ανάγκη την ιδιωτικότητά τους (privacy). Όλα τα θηλαστικά αναπτύσσουν κάποιες στρατηγικές για να μην τα παρατηρούν κατά τον τοκετό. Αυτή η στρατηγική αλλάζει από είδος σε είδος ζώου. πχ. αυτά που είναι δραστήρια το βράδυ, όπως τα ποντίκια, γεννούν στη διάρκεια της μέρας. Εκείνα που δραστηριοποιούνται την ημέρα γεννούν την νύκτα. Παρόλο που ο νεοφλοιός τους δεν είναι ανεπτυγμένος σαν τον δικό μας, κάνουν ότι μπορούν για να μην τον ενεργοποιήσουν. Μια ακόμα κατάσταση που ενεργοποιεί τον νεοφλοιό είναι τα υψηλά επίπεδα αδρεναλίνης. Είναι μια ορμόνη που εκκρίνουμε όταν κινδυνεύουμε, όταν δεν νοιώθουμε ασφαλείς, όταν πρέπει να βρισκόμαστε σε ετοιμότητα. Πρέπει λοιπόν τα επίπεδα της αδρεναλίνης σε μια γυναίκα που γεννάει να μένουν χαμηλά και προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να νοιώθει ασφαλής. Παραδοσιακά η μητρική φιγούρα είναι εκείνη που δίνει ασφάλεια, από παλαιά, οι γυναίκες γεννούσαν με τη μητέρα τους ή κάποιο υποκατάστατο της μητέρας, μια θεία, τη γιαγιά, μια πιο ώριμη και πεπειραμένη γυναίκα και η μαία αποτελεί ένα τέτοιο υποκατάστατο. Δεν είναι περίεργο που σε χώρες όπου δεν υπάρχουν μαίες, τα μαιευτικά στατιστικά στοιχεία είναι άσχημα. Πχ. στις μεγαλουπόλεις του Μεξικού όπου σχεδόν δεν υπάρχουν μαίες οι καισαρικές έχουν φτάσει ένα 80%, στη Σουηδία όμως που υπάρχουν 6000 μαίες για ένα πληθυσμό 8.700.000, η κατάσταση είναι πολύ καλή. Αυτό όπως είπα είναι η παραδοσιακή θέση, δεν αποκλείεται βέβαια και με έναν άνδρα μαιευτή μια γυναίκα να νοιώθει ασφάλεια. Θα σας πως για ένα περιστατικό που είχε γίνει στο Pithiviers, είχαμε λοιπόν μια επίτοκο που ο τοκετός της προχωρούσε πολύ αργά, ήταν μέσα σ’ αυτή την αίθουσα που θύμιζε σπίτι και όχι νοσοκομείο. Κάποια στιγμή μας ρώτησε αν στο χώρο αυτό υπήρχαν τα απαραίτητα για ώρα ανάγκης. Ανοίξαμε τότε την πόρτα προς την διπλανή αίθουσα που ήταν το χειρουργείο και βάλαμε μπρος φώτα και μηχανήματα. Γέννησε αμέσως. Η γυναίκα αυτή, η σύγχρονη γυναίκα της τεχνολογίας, τέτοια ατμόσφαιρα ήθελε για να νοιώσει ασφάλεια.

Ερώτηση: «Επομένως το να ακούνε τους παλμούς, σε κάποιες γυναίκες δίνει ασφάλεια».

Απάντηση: «Όμως για να το κάνεις αυτό πρέπει να τις αλλάξεις θέση, να τις διακόψεις».

Σε ένα βιβλίο της η Jaqueline Priye, που μελέτησε τις παραδόσεις του τοκετού σε διάφορα μέρη του κόσμου λέει για την Ινδονησία ότι θεωρούσαν καλύτερη την μαία που προσευχόταν καλύτερα. Η γυναίκα αυτή που μπορούσε εύκολα να σταματήσει τον νεοφλοιό της και να φτάσει σε άλλη διάσταση, φαίνεται πως κατάφερνε καλύτερα απ’ τις. άλλες, να βοηθήσει και την γυναίκα να επιτύχει το ίδιο. Σε πολλά βιβλία φυσικού τοκετού η μαία ή άλλα άτομα που συνοδεύουν την επίτοκο, αναφέρονται σαν «υποστηρικτές» (support person). Ο όρος αυτός μου φαίνεται αταίριαστος και θα σας δώσω ένα παράδειγμα για να καταλάβετε γιατί: Όλοι γνωρίζετε ότι τα μικρά παιδιά πολύ συχνά χρειάζονται τη μητέρα τους κοντά για να αποκοιμηθούν. Δεν θα λέγαμε ότι τα παιδιά αυτά χρειάζονται υποστήριξη για να κοιμηθούν, απλώς χρειάζονται να νοιώσουν ασφάλεια. Υποστήριξη δεν είναι η σωστή λέξη.

Αλλά και τα περισσότερα πρωτόκολλα που ισχύουν στα μαιευτήρια, όπως το να ακούς τους παλμούς του μωρού, μετά από κάθε συστολή, έχουν εδραιωθεί από άτομα που δεν έχουν καταλάβει την φυσιολογία του τοκετού και πολύ περισσότερο δεν θα είχαν ξεκινήσει την συνεχή καρδιοτοκογραφία χωρίς να έχει λυθεί με τυχαιοποιημένες δοκιμασίες ελέγχου η σχέση όφελος προς επικινδυνότητα (benefit to risk). Όλη η πρακτική της συνεχούς καρδιοτοκογραφίας βασίστηκε σε μια θεωρία, ότι αν ακούγαμε συνέχεια τους καρδιακούς παλμούς του μωρού, θα ξέραμε πότε ακριβώς κινδυνεύει και θα μπορούσαμε να επέμβουμε για να το σώσουμε. Δεν είχαν γίνει, προοπτικές τυχαιοποιημένες δοκιμασίες ελέγχου. Αυτός ο τύπος της μελέτης είναι η καλύτερη μέθοδος για να αξιολογηθεί το όφελος προς την επικινδυνότητα οποιαδήποτε ιατρικής πράξης. Χρειάζεσαι δύο διαφορετικές ομάδες και μελετάς την έκβαση των δύο αυτών ομάδων. Σήμερα έχουν γίνει τουλάχιστον 15 τέτοιες μελέτες για την ηλεκτρονική καρδιοτοκογραφία έναντι της διακεκομμένης ακρόασης και όλων περίπου τα συμπεράσματα είναι τα ίδια: το μόνο που άλλαξε στις περιγεννητικές στατιστικές ήταν ότι αυξήθηκε το ποσοστό των καισαρικών. Όφελος λοιπόν προς επικινδυνότητα, αρνητική σχέση. Όλοι έμειναν έκπληκτοι από τα αποτελέσματα αυτών των μελετών γιατί δεν είχαν καταλάβει αυτά που είπαμε σχετικά με το τι συμβαίνει όταν σε παρακολουθούν. Η πρώτη σκέψη ήταν ότι μάλλον οι υπεύθυνοι για την ερμηνεία των καρδιοτοκογραφημάτων δεν ήταν αρκετά καλά εκπαιδευμένοι, έγιναν λοιπόν πειράματα όπου τα κομπιούτερ ανέλυαν τα καρδιοτοκογραφήματα και τα προγράμματα αυτής της ανάλυσης είχαν γίνει από τους καλύτερους στον τομέα. Τα αποτελέσματα υπήρξαν ίδια.
Βρήκα το εξής παράδειγμα για να συνειδητοποιήσουν οι γιατροί τι συμβαίνει με την συνεχή καρδιοτοκογραφία. Τους λέω λοιπόν «υποθέστε ότι ενώ κάνετε έρωτα συγχρόνως καταγράφουν το ηλεκτροκαρδιογράφημά μας, η φυσιολογική πορεία δεν θα διασαλευθεί;» Με αυτό το παράδειγμα αρχίζουν να καταλαβαίνουν.

Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 1990, έγινε πάνω σε πρόωρους τοκετούς, με μωρά που ζύγιζαν κάτω από ένα κιλό, τοκετούς δηλαδή υψηλού κινδύνου, πάλι εδώ συνέκριναν τα αποτελέσματα συνεχούς προς διακεκομμένη ακρόαση των παλμών του εμβρύου.

Το ενδιαφέρον σ’ αυτή την μελέτη είναι ότι παρακολούθησαν τα παιδιά αυτά μέχρι την ηλικία των 18 μηνών. Βρήκαν δε ότι στην ομάδα με συνεχή καρδιοτοκογραφία υπήρχαν 2,5 φορές περισσότερα περιστατικά σπαστικότητας απ’ ότι στη διακεκομμένη ακρόαση, με άλλα λόγια φαίνεται ότι και για περιπτώσεις υψηλού κινδύνου η διακεκομμένη ακρόαση πλεονεκτεί.

Θέλω να γυρίσω όμως πάλι στο θέμα της ωκυτοκίνης και θέλω να καταλάβετε ότι όταν δίνουμε ενδοφλέβια ωκυτοκίνη, η δράση της ορμόνης είναι μόνο περιφερειακή, δηλαδή πάνω στην μήτρα και τον μαστό, δεν επιδρά στην συμπεριφορά, δεν περνάει στον εγκέφαλο λόγω του αιματεγκεφαλικού φραγμού. Υπάρχει δε στην ενδοκρινολογία ένας βασικός κανόνας: όταν εισάγεις τεχνητά μια ορμόνη στο σώμα η φυσική της παραγωγή σταματά, που σημαίνει ότι η γυναίκα με ενδοφλέβια έγχυση περιορίζει την φυσική παραγωγή της ωκυτοκίνης και από την άλλη η ορμόνη που εισάγεις δεν επιδρά στη συμπεριφορά. Η ωκυτοκίνη που εισάγεται τεχνητά έχει την ίδια ακριβώς χημική δομή με την φυσική ορμόνη, η διαφορά έγκειται στην ύπαρξη του αιματεγκεφαλικού φραγμού αλλά και ότι η αυθόρμητη απελευθέρωση ωκυτοκίνης από τον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης δεν είναι ποτέ συνεχής. Φυσιολογικά λοιπόν υπάρχει ένας παλμός στην έκκριση της ωκυτοκίνης. Η παλμικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό της έκκρισης της ωκυτοκίνης. Το 1996 δημοσιεύτηκε μια σχετική μελέτη στο περιοδικό Early Human Development από τον Nissan ένα Σουηδό. Βρήκε τον τρόπο να μελετήσει την παλμικότητα στην έκκριση της ωκυτοκίνης δύο μέρες μετά τον τοκετό, Kατά την διάρκεια του θηλασμού. Μελέτησε δε δύο ομάδες γυναικών. Η πρώτη είχε φυσικό, αυθόρμητο τοκετό και η άλλη ομάδα επείγουσα καισαρική. Βρήκε λοιπόν ότι στην ομάδα με επείγουσα καισαρική η έκκριση ωκυτοκίνης δεν είχε παλμικότητα και επίσης ότι το πόσο χρονικό διάστημα θα θηλάσει μια γυναίκα επηρεάζεται από την παλμικότητα της έκκρισης της ωκυτοκίνης. Όταν την δεύτερη μέρα μετά τον τοκετό ήταν παλμική η έκκριση, οι μητέρες θήλαζαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Όταν δεν υπήρχε αυτή η παλμικότητα μπορούσες να προβλέψεις ότι δεν θα συνεχίσουν για πολύ τον θηλασμό.

Αυτή η εργασία είναι εξαιρετικά σημαντική για κάποιον που συνδέει την ωκυτοκίνη με την αγάπη.

Από το ακροατήριο: τελικά η φυσιολογία του τοκετού είναι η φυσιολογία της ζωής και η φυσιολογία της ζωής, η φυσιολογία της αγάπης και το να αφήσουμε την γυναίκα αυθόρμητα να εκκρίνει ωκυτοκίνη, ελεύθερα να εκκρίνει ωκυτοκίνη με εντυπωσιάζει αυτή η σχέση της ελευθερίας με την αγάπη. Αν πάρουμε αυτή την ελευθερία απ’ την γυναίκα και από το παιδί κάνοντας πρόκληση τοκετού ή κάποια άλλη παρέμβαση διαταράσσουμε την ικανότητά τους για αγάπη.

Odent: Για να καταλάβουμε καλύτερα ακόμη την φυσιολογία του τοκετού, δεν πρέπει να εστιάσουμε μόνο στον τοκετό αλλά να ασχοληθούμε και με άλλες πλευρές της σεξουαλικής ζωής, όπως τον έρωτα και την γαλουχία. Κατά την διάρκεια της σεξουαλικής επαφής ανεβαίνουν τα επίπεδα ωκυτοκίνης και στους δύο συντρόφους, με την αιχμή έκκρισης στη διάρκεια του οργασμού και η περιφερική δράση της ορμόνης αυτής στους άνδρες, είναι η συστολή της σπερματοδόχου ληκύθου και του προστάτη, στη δε γυναίκα συστολή της μήτρας) για να διευκολυνθεί η άνοδος του σπέρματος μέχρι τις σάλπιγγες. Αυτό το τελευταίο επιβεβαιώθηκε με ένα πείραμα που έκαναν δύο χειρούργοι, ο ένας ήταν μαιευτήρας ονόματι Newton: πριν την έναρξη μιας γυναικολογικής εγχείρησης εισήγαγε μαύρη σκόνη στον κόλπο και κάνανε μια ενδομυϊκή ένεση ωκυτοκίνης. Προχωρώντας στην εγχείρηση είδανε ότι η σκόνη είχε φθάσει στις σάλπιγγες.

Ήδη μιλήσαμε για την παλμική έκκριση της ωκυτοκίνης και πως επηρεάζει τον θηλασμό. Είναι γνωστό ότι 20 λεπτά μετά από κάθε θηλασμό, υπάρχει μια αιχμή έκκρισης προλακτίνης, βρέθηκε λοιπόν ότι μετά μια καισαρική, όπου όπως είπαμε διαταράσσεται η παλμικότητα της ωκυτοκίνης, αυτή η αιχμή της προλακτίνης είναι πολύ χαμηλή. Βλέπετε πως όλα συνδέονται. Η ωκυτοκίνη όπως ήδη καταλάβατε δεν είναι μόνο θηλυκή ορμόνη, μια ενδιαφέρουσα εργασία έγινε στη Σουηδία, όπου μετρούσαν τα επίπεδα ωκυτοκίνης των ανδρών μετά τον τοκετό του παιδιού τους και αφού τους έδιναν να κρατήσουν το μωρό δέρμα με δέρμα πάνω τους.
Εκτός της ωκυτοκίνης και οι άλλες ορμόνες του τοκετού, εμφανίζονται και στον έρωτα και στο θηλασμό. Ας πάρουμε τις ενδορφίνες. Αμέσως μετά τον τοκετό καθώς μητέρα και παιδί βρίσκονται δίπλα-δίπλα, ο εγκέφαλός τους είναι γεμάτος οπιοειδή και γνωρίζουμε ότι τα οπιοειδή δημιουργούν μια κατάσταση εξάρτησης, σύνδεσης. Το ίδιο επαναλαμβάνεται και με τους σεξουαλικούς συντρόφους, το ίδιο και με τον θηλασμό, γιατί και τότε εκκρίνονται ενδορφίνες που ένα μέρος τους μάλιστα περνάει στο γάλα.

Όλες οι εκφράσεις της σεξουαλικής ζωής, αναχαιτίζονται από υψηλά επίπεδα αδρεναλίνης. Είναι λογικό σε περίπτωση κινδύνου, η προτεραιότητα να δίνεται στην επιβίωση και όχι στην αναπαραγωγή.
Έτσι λοιπόν εφόσον τα επίπεδα της αδρεναλίνης είναι υψηλά οι άνθρωποι δεν γεννούν, δεν κάνουν έρωτα, δεν παράγουν γάλα. Μετά δε από κάθε έκφραση της σεξουαλικής ζωής, κάτι εκ βάλλεται αντανακλαστικά: το σπέρμα, το έμβρυο, το γάλα.

Αυτά τα κοινά γνωρίσματα των εκφράσεων της σεξουαλικής ζωής μας κάνουν να αναρωτιόμαστε: σε μια κοινωνία που η διαδικασία του τοκετού συνεχώς διαταράσσεται, μήπως προκαλούμε διαταραχές σε όλη την σεξουαλικότητα;

Αν είσαστε λοιπόν επαγγελματίας στο χώρο τον μαιευτικό πρέπει να σας απασχολεί το πώς θα κατεβάσετε το επίπεδο της αδρεναλίνης.

Προσέξτε λοιπόν μήπως το δωμάτιο είναι κρύο, μήπως η γυναίκα πεινάει, μήπως στο περιβάλλον είναι κάποιος φοβισμένος, γιατί από την εμπειρία μου, η υψηλή αδρεναλίνη είναι κολλητική. Ξέρουμε επίσης ότι το νερό σε θερμοκρασία σώματος κρατάει χαμηλά επίπεδα αδρεναλίνης. Στην τελευταία όμως φάση του τοκετού, τότε που το μωρό κοντεύει να γεννηθεί, τότε πραγματικά, φυσιολογικά, η έκκριση αδρεναλίνης αυξάνεται, σ’ αυτή τη φάση η γυναίκα έχει την ανάγκη να σηκωθεί, να κρατηθεί από κάπου, γιατί με την αδρεναλίνη δυναμώνουν οι μυς, το αίμα διοχετεύεται προς τους μυς. Μπορεί επίσης να έχει διεσταλμένες κόρες, λέει ότι διψάει και θέλει να πιει μερικές γουλιές νερό αυτά δείχνουν έκκριση. αδρεναλίνης. Δεν χρειάζεται κολπική εξέταση για να καταλάβετε ότι το μωρό έρχεται.
Η μητέρα λόγω της υψηλής αδρεναλίνης είναι σε εγρήγορση, έτοιμη να προασπίσει το μωρό της αν χρειασθεί. Ξέρετε πόσο επικίνδυνα είναι τα ζώα αν τα πλησιάσεις, ενώ έχουν νεογέννητα. Το δε μωρό σ’ αυτή την φάση ελευθερώνει νοραδρεναλίνη. Με αυτή την ορμόνη βοηθιούνται οι πνεύμονές του, ενισχύεται ο μυϊκός τόνος και οι κόρες του είναι ιδιαίτερα διεσταλμένες. Οι δε μητέρες ελκύονται από τα τεράστια μάτια του μωρού τους, κοιτάζονται οι δυο τους με ενθουσιασμό. Θυμάστε τον Tinbergen και το θέμα του αυτισμού. Τα επίπεδα λοιπόν ωκυτοκίνης αυξάνουν ακόμα περισσότερο μετά τον τοκετό πράγμα που διευκολύνει την έξοδο του πλακούντα. Υπάρχει και άλλη αλυσίδα εκκρίσεων στη διάρκεια του τοκετού: ο φυσιολογικός πόνος προκαλεί έκκριση β-ενδορφινών, οι δε β-ενδορφίνες βοηθούν στην απελευθέρωση προλακτίνης που σημαίνει παραγωγή γάλακτος αλλά και ενδιαφέρον για το μωρό. Καταλαβαίνετε λοιπόν πόσο σημαντική είναι η πρώτη ώρα μετά τον τοκετό, αλλά και για έναν ακόμα λόγο: Τα νεογέννητα δεν έχουν μικροοργανισμούς αλλά σε λίγες ώρες θα αποικισθούν από τεράστιο αριθμό μικροβίων.

Ξέρουμε ότι τα νεογνά έχουν παρόμοια με της μητέρας τους επίπεδα ανοσοσφαιρινών, γιατί οι ανοσοσφαιρίνες αυτές περνούν τον πλακούντα και έχουν λοιπόν έτοιμα αντισώματα για τα μικρόβια της μητέρας τους. Μικρόβια που δεν έχει η μητέρα τους είναι επικίνδυνα για αυτά. Οι μικροβιολόγοι λένε ότι όταν ένα πεδίο είναι άσηπτο θα κυριαρχήσουν τα πρώτα μικρόβια που θα το αποικίσουν. Από μικροβιολογική λοιπόν άποψη το νεογνό χρειάζεται να είναι σε επαφή με ένα και μόνο άτομο, την μητέρα και με την βοήθεια του πρωτογάλακτος θα αρχίσει ο αποικισμός του εντέρου. Είναι άξιο απορίας γιατί σε τόσους πολιτισμούς υπήρχαν μέθοδοι – ιεροτελεστίες για να χωρίσουν το παιδί απ’ τη μητέρα τις πρώτες ώρες μετά τον τοκετό εμποδίζοντας όσο μπορούσαν την πρώτη τους επαφή με το βλέμμα π. χ. ήταν πολύ διαδεδομένο σε όλες τις ηπείρους ότι το πρόγαλο έβλαπτε ή ότι έπρεπε αμέσως να το φασκιώσουν το μωρό κτλ. Με τον τρόπο μας το συνεχίζουμε και εμείς σήμερα.

Μετάφραση - επιμέλεια: Ευαγγελία Φιλιππάκη